وجود فضای سبز و پارک‌ها در عصر حاضر ضرورتی انکارناپذیر برای محیط شهری است. بر این اساس، دولت و نهادهای مرتبط، مانند شهرداری، لازم است بودجه‌هایی برای دسترسی ساکنان هر محله به پارک و فضای سبز در نظر بگیرند. هم‌اکنون در شهر تهران پارک‌های بزرگ و کوچک، مشهور و غیرمشهور، بسیار است، مانند پارک شهر، پارک ملت، پارک ساعی. جالب است بدانید، نخستین مکان و فضای سبزی که در ایران در اسلوب و معماری پارک ساخته و نام پارک بر آن نهاده شد، پارک امین‌الدوله است. میرزا علیخان امین‌الدوله (۱۲۵۹ ق / تهران ـ ۱۳۲۲ ق / گیلان) از بزرگان و رجال زمان ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه قاجار بوده است. در این نوشتار به بیان زندگانی امین‌الدوله و معرفی پارک منسوب به او خواهیم پرداخت.  

واژه پارک نخستین‌بار در دوره قاجار و در عصر ناصرالدین‌ شاه به دایره واژگانی شهرنشینی ایران وارد شد. در این دوره فضاهای نوینی در شهر پدید آمد که از همان زمان در مدارک، اسناد، و نقشه‌ها پارک نامیده شدند. از پارک امین‌الدوله، در اسناد مختلف، به‌عنوان نخستین پارک تهران یاد شده است.
ایـــن پـــارک ۱۸۰ هـــــــزار ذرع مساحت داشت و در ۱۳۰۵ قمری ساخته شد. باغچه‌بندی و گلکاری آن به دست یک باغبان اتریشی انجام گرفت و گرمخانه و گلخانه وسیعی داشت.
در برخی از اسناد و کتاب‌های تاریخی، مانند کتاب «خاطرات و اسناد حسین قلی خان نظام‌السلطنه مافی»، از پارک امین‌الدوله با نام پارک امین‌الملک نام برده شده است. دلیل آن هم این است که به‌بانی پارک در سال ۱۲۹۰ لقب امین‌الملک داده شد و در سال ۱۲۹۹ لقب امین‌الدوله را گرفت. بنابراین، هر ۲ لقب مربوط به او است.
پارک امین‌الدوله در شمال شهر تهران است. البته این روزها، جز بقایایی بسیار اندک، چیزی از پارک باقی نمانده است. طرح پارک امین‌الدوله متعلق به میرزا علیخان امین‌الدوله، صدراعظم مظفرالدین شاه، یک نمونه آغازین آرکتایپ (کهن‌الگو) برای پارک‌های بعدی در ایران است. وی باغ وسیع خود در شمال شرق تهران را دایر کرد. این باغ از آنجا که مطابق اسلوبی نو طرح‌ریزی شده بود بیشتر با نام پارک امین‌الدوله شهرت یافت.
در کتاب تاریخ اجتماعی ایران، جلد ۶ صفحه ۶۱۶، از پارک‌های اتابک و ظل‌السلطان در کنار پارک امین‌الدوله نام برده شده است. همچنین آورده است که در ابتدای ظهور تئاتر اروپا در ایران به‌عنوان تماشاخانه از این ۳ پارک استفاده می‌شده است.
پارک امین‌الدوله، از زمان تأسیس، محل برخی از وقایع تاریخی بوده است. چنان‌که برخی از مشروطه‌خواهان، بعد از به توپ بستن مجلس، به آنجا پناه برده بودند.

در کتاب «تاریخ نگارستان» چنین آمده است: «هنگامی که محمدعلی شاه مجلس را به توپ بست، داستانی در تهران در پارک امین‌الدوله رخ داد و آن چنان بود که گروهی از آزادی خواهان در پارک بودند. ناگهان پاسبانان دولتی در پارک را کوبیدند تا در باز شد. گروهی از سربازان درون ریختند، چندان‌که نزدیک مشروطه خواهان رسیدند بنای زدن و کشتن گذاشتند و شکنجه‌های دردناک به آنان دادند. بیش از همه به سید عبداللّه بهبهانی و سید محمد طباطبایی و امام‌جمعه خویی زدند و شکنجه کردند چندان که اندازه نداشت.»

عین‌السلطنه که خود از معاصران امین‌الدوله است، درباره پارک یادشده چنین گفته است: «رفتیم پارک امین‌الدوله. اول باغ تهران است. خیابان‌های خوب، دریاچه و عمارت قشنگ، وضع طبیعی خوبی دارد. خیلی بزرگ است. امین‌الدوله عمارت اندرون عالی می‌سازد. تعریف عکاس را به امین‌الدوله کردیم. چایی خورده مراجعت کردیم. حقیقت باغ خوبی است.» و در جای دیگر از همان کتاب آمده است: «یک روز هم پارک امین‌الدوله اعلی‌حضرت تشریف بردند. عروسی پسرش است. باغ و عمارت خیلی خیلی ممتازی است. اول باغی است که به‌طور باغ‌ها فرنگ ساخته شده است.» کارایی پارک امین‌الدوله منحصر به تفریح و سرگرمی مردم نبوده است، بلکه برخی از جشن‌ها و مهمانی‌ها هم در آن برگزار می‌شده‌ است.

بنا به گفته عین‌السلطنه، نخستین مهمانی زنانه فرنگی‌مآبانه در پارک مذکور برقرار شد: «افخم‌الدوله می‌گفت فخرالدوله، زن امین‌الدوله، دختر مظفرالدین شاه، دختر خودش را عروس کرد در پارک امین‌الدوله. چادرها زده بودند.

تمام خدمه مرد بود. موزیک، ارکستر مرد و حتی آژان زیاد برای حفظ نظم. همه روی باز، بی‌چادر، مگر معدودی در چادرهای پوش. خود فخرالدوله هم اصراری داشت که با چادر نماز داخل خیمه نشوند. این اول مهمانی بود که بدین‌ترتیب آن هم از طرف خانمی مثل فخرالدوله کامله عفیفه در تهران واقع شد.» عبدالله مستوفی درباره پارک امین‌الدوله گفته است: «باری، ما با این رفقای تازه خود مهمانی‌های دوره‌ای داشتیم و گاهی که به منزل ابراهیم خلیل خان دعوت می‌شدیم، بعداز ظهرها به جلالیه و پارک ظل‌السلطان و پارک امین‌الدوله به گردش هم می‌رفتیم.

عمارت پارک ظل‌السلطان تازه ساخته شده و از حیث ساختمان و مبل و اثاث، البته بعد از عمارات سلطنتی، شیک‌ترین و زیباترین عمارات شهر بود. پارک امین‌الدوله جز یک اتاق هشت‌گوشه ایواندار که در وسط جزیره میان استخری ساخته شده بود، هنوز بنایی نداشت ولی چمن‌کاری این جزیره و گل‌های سفید مینای چمنی حاشیه استخر، بسیار زیبا بود.»