مقدمه

      در کشور پهناورمان ایران باوجود شرایط متفاوت اقلیمی و آب و هوایی در فصول مختلف سال، نمونه­های ارزشمندی از معماری سنتی برجای مانده که به خوبی پاسخگوی این شرایط بوده است؛ معماری سنتی ایران دارای پشتوانه­ای قوی و پربار از جنبه­های گوناگون پایداری، هنر و فرهنگ ایرانی است که بدون استفاده از وسایل مکانیکی و انرژی­های تجدیدناپذیر زمینه مطلوب را در بنا ایجاد کرده است. یزد یکی از شهرهای کویری است که در منطقة اقلیمی گرم و خشک ایران قرار گرفته و از دیرباز معماران این دیار، از روش­های مختلفی برای همسازی با این شرایط نامساعد بهره جسته­اند و یکی از این ابداعات، استفاده از بادگیر بود.

­معماری پایدار

      منظور از پایداری رفع نیازهای امروز بدون آسیب رساندن به توانایی آیندگان برای رفع نیازهای زمانة خودشان است. برقراری تعادل میان نیازها و خواسته­های انسان و شرایط زیست­محیطی، در حال و آینده منجر به شکلگیری مفهومی به نام معماری پایدار گردید، که در یک چارچوب کلی می­توان معماری پایدار به معنای خلق محیط پایدار انسان ساخت تعبیر کرد. در واقع معماری پایدار برقراری ارتباط بین ساختمان و محیط است به­گونه­ای که اثرات ناشی از ساخت بنا کمترین آسیب را به طبیعت وارد کند. معماری پایدار نوعی معماری هماهنگ با اقلیم است که با حفظ انرژی از طریق استفاده از انرژی­های تجدیدپذیر و بهره­گیری از مصالح بومی، بهترین فضای ممکن را برای رفع نیازهای روحی و جسمی ساکنان و در یک کلام تامین آسایش انسان فراهم آورد.

اصول معماری پایدار

1- حفظ انرژی

2- کاهش استفاده از منابع جدید

3- برآوردن نیازهای ساکنان

4- هماهنگ با سایت

5- کل گرایی

6- هماهنگی با اقلیم

اقلیم

      اقلیم به شرایط آب و هوایی یک منطقة جغرافیایی نظیر دما، رطوبت، فشار اتمسفر، باد، بارش و سایر مشخصه­های هواشناسی در مدت زمانی نسبتاً طولانی نسبت داده می­شود. یکی از اساسی­ترین عوامل در ساختار سیارة زمین اقلیم است که بدون شک طبیعت، انسان و کلیة مظاهر حیات در سطح گسترده­ای متاثر از شرایط اقلیمی می­باشند. بر این اساس اقلیم هر سرزمین عاملی بسیار مهم در تقسیم جغرافیای زیستی به شمار می­رود و به همین دلیل انسان اولیه به حکم ضرورت در پی دستیابی به آب و غذا هرجا اقلیم مناسبی یافته، اقامت گزیده و اجتماعات اولیه خود را پایه­ریزی نموده است.

اقلیم یزد

      ویژگی­های اقلیمی این منطقه، بارندگی بسیار کم، خشکی، رطوبت­ هوای بسیار اندک، پوشش گیاهی کم، اختلاف زیاد دمای شب و روز، گرمای شدید در تابستان، طوفان­های شدید در برخی از مواقع سال و وزش باد در جهات مختلف و همچنین سرمای شدید در زمستان می­باشد. در مناطق بیابانی، عامل اقلیم نسبت به سایر عوامل اولویت دارد و همواره ساکنان این نواحی به دنبال راهکارهایی جهت تعدیل شرایط سخت محیط خود بوده است.

بافت شهری یزد

       به طورکلی تمام فضاهای زیستی این منطقه، در مقابل عوامل جوی و خصوصاً باد نامطلوب کاملاً محافظت شده­اند و استفاده از باد مطلوب و تابش نیز با استفاده از تمهیدات خاصی صورت می­پذیرد. بافت شهری به هم فشرده و ابنیه متصل به هم هستند. کوچه­ها باریک و با دیوارهای نسبتاً بلند و در مسیر یک خط شکسته امتداد دارند

فرم بناها

      بناها در یزد کاملاً درون­گرا و محصور هستند و کلیه بناها به جز حمام­ها دارای حیاط مرکزی است. باقراردادن بازشوها رو به فضای نسبتاً مرطوب و معتدل حیاط و مسدودنمودن جدارة خارجی ساختمان، ارتباط فضای زیست داخلی با فضای نامساعد بیرون قطع شده و یک اقلیم کوچک برای آسایش انسان در اقلیم گرم و خشک منطقه به وجود می­آید. طاق­ها غالباً قوسی و گنبدی است و دیوارهای خشتی و آجری نیز برای تحمل بار سنگین این طاق­های قوسی با ضخامت زیاد ساخته می­شوند

معماری یزد، معماری پایدار

      معماری مبتنی بر شرایط اقلیمی، تلاشی است برای تطابق حجم، شکل، جهت­گیری و نوع مصالح، و بهره­گیری از مواهب طبیعی مانند تابش خورشید و باد و غیره برای تامین شرایط آسایش در ساختمان، بدون استفاده از تجهیزات مکانیکی و یا حداقل کاهش استفاده از این تجهیزات. در نواحی کویری، به ویژه شهر یزد که اقلیم گرم و خشک دارد شاهد این گونه معماری هستیم. مردمان این مناطق برای کاستن از شدت تابش بر سقف و به دلیل امکان تولید نسبتاً آسان خشت، به سوی ساخت طاق­های گنبدی کشیده شدند و در عین حال در گنبدهای کوچک سطوح مسطحی را هم درنظرگرفتند تا به دلیل اختلاف دمای زیاد بین روز و شب از خنکای شب­ها بهره برده و بر بام­ها بخوابند. ارتفاع اتاق­ها را بلندتر درنظر می­گرفتند تا هوای گرم سبک، جای بیشتری برای صعود داشته باشد. برای به داخل کشاندن بادهای خنک به داخل خانه، بادگیرها را برافراشتند و به منظور جلوگیری از ورود هوای گرم پنجره­ها را کم و کوچک کردند و خانه­ها را چنان متراکم و در کنار یکدیگر ساختند تا با کاهش سطوح خارجی و سایه­اندازی از انتقال گرمای جانفرسای بیرون بکاهد و ورود آن را در روز به تاخیر اندازد تا در شب سرد بتوانند آن را بازیابند. رنگ روشن برای جدار بیرونی ساختمان­ها بهترین گزینه بود تا کمترین مقدار جذب گرمای تابشی را داشته باشد و همینطور رنگ داخلی نیز می­باید روشن می­بود تا نور ورودی از پنجره­های کوچک بیشترین انعکاس را در فضای داخلی داشته باشد. زمین نسبتاً وسیع به آنان این امکان را می­داد تا حیاطی داخلی و درخت­کاری شده با حوض آب در میانه خانه درنظرگیرند تا هوای خشک را اندکی با رطوبت تلفیق کند

بررسی انواع خانه­های یزد

      استفاده از بادگیر برای خنک­کنندگی خانه­های یزد بسیار مرسوم بوده است بطوریکه وضعیت اقتصادی صاحبخانه از بزرگی و تزیینات و ویژگی­های بادگیر خانه شناسایی می­شده و درواقع نمایان کننده شخصیت صاحبخانه بوده است. خانه­های مسکونی یزد به چهار دستة کلی تقسیم­بندی می­شوند:

1- منازل زرتشتی

2- کوشک­های باغ­ها

3- منازل حیاط­دار فشرده

4- خانه­های حیاط مرکزی

در هریک از این سبک­ها به نحوی خاص از الگوهای پایداری موجود در معماری اقلیم گرم و خشک استفاده شده که آن را از دیگری متمایز کرده است که به بررسی آن می­پردازیم:

منازل زرتشتی

      خانه­های زرتشتیان تفاوت قابل ملاحظه­ای با مسلمانان داشته است. این خانه­ها در طراحی متفاوت با سایر خانه­ها است و باوجود استفاده از متیریال های مشابهی همچون آجر، خشت، گچ، در و پنجره­های چوبی این تفاوت قابل رویت است. خانه­های زرتشتیان همچون خانه­های مسلمانان فقیر است و خانه­هایشان بسیار کوچک و تنگ است. زرتشتیان در حوزة ساختمان سازی خود محدودیت­های داشته­اند که کنترل می­شد. حیاط این خانه­ها (ریکدا) نامیده می­شد که کوچک و عمدتاً از سنگ­های رودخانه­ای و یا با خاک لگدکوب شده سنگفرش می­شد. یکی از ممنوعیت­های ساخت و سازی آنها، ممنوعیت استفاده از بادگیرهای برای تهویه منازل بوده است. این یکی از ویژگی­های قابل تشخیص خانه­های زرتشتیان است. آنها برای تهویة منازل خود دو راه حل را به کارگرفته بودند یکی ایجاد دیوارهای مشبک رو به بیرون برای فضاهای اصلی است که این منافذ رو به سمت شمال باد مطبوع داشته­اند. روش دیگر نیز بلندساختن بخشی از سقف و بهره­گیری از جریان هوا از قسمتی که ما بین دو سقف به وجود می­آید، بوده است.

کوشک­ باغ­ها

      کوشک­ها، عمارت­های مسکونی محسوب می­شوند که در میانة باغ قرار می­گیرند و گرداگرد آن باز است. در معماری مناطق گرم و خشک این تنها نمونه خانه­های برونگرا محسوب می­شوند که از هر چهار طرف نیز به سمت بیرون پنجره دارند. ساخت این کوشک­ها راه­حلی برای گریز از گرما است و البته در درون کوشک­ها نیز تمهیداتی را برای رهایی از حرارت محیطی در تابستان درنظرمی­گرفتند. وجود بادگیر در این کوشک­ها از جمله این راه­حل­ها است. بادگیر باعث تهویة هوا شده و راه حلی است هماهنگ با اصول پایداری در معماری همچون استفاده از انرژی تجدیدپذیر، هماهنگی با اقلیم، کل گرایی، پاسخ به نیازهای ساکنین، و هماهنگ با سایت، بادگیر عمارت تابستان نشین باغ دولت آباد که بلندترین بادگیر ایران را دارا است نمونه­ای از کوشک بادگیردار است.

منازل حیاط فشرده

       این خانه­ها که پس از پهلوی اول و جایگزین­شدن بافت شطرنجی به جای بافت ارگانیک در شهر یزد رواج پیدا کردند؛ دارای حیاطی که در مرکز خانه قرارگرفته باشد نیستند. حیاط در سمت جنوبی قرار می­گیرد و سه طرف آن با دیوارهای بلند محصور است. این خانه­ها فرم کشیده شرقی-غربی دارند که به طور معمول بین 3 تا 6 اتاق دارند. در برخی از آنها به خصوص نمونه­های اولیه این گونه خانه­ها بادگیر ساخته می­شده است.

خانه­های حیاط مرکزی

       نمود درون­گرایی در معماری یزد را می­توان در خانه­های حیاط مرکزی یافت. اینگونه خانه رایج­ترین نوع ساماندهی فضاهای یک خانه می­باشد. فضاها باتوجه به عملکرد و جایگیری­شان نسبت به محور شمال، جنوب برای دریافت انرژی خورشیدی و سایر کارکردهای اقلیمی-محیطی؛ حول یک حیاط شکل می­گیرند. جبهة شمالی و جنوبی اصلی­ترین نماهای حیاط هستند و بزرگترین اتاق­ها و مهمترین­ فضاهای زندگی به همراه برخی اتاق­های سرویس دهنده به اتاق اصلی نیز در این دو جبهه قرار می­گیرند. حیاط نارنجستان حیاط کوچک دیگری است که در تعدادی از خانه­ها مشاهده شده است. در اکثر خانه­ها حیاط مرکزی بادگیر در ضلع جنوبی حیاط دیده می­شود. درواقع در این خانه­ها عملکرد دیوارها، مقاومت در برابر تابش شدید خورشید، سایه­اندازی، مقاومت در برابر بادهای شدید موسمی و فصلی، استفاده از عایق حرارتی هوا است که از اصول معماری پایدار همچون حفظ انرژی، هماهنگی با اقلیم، برآوردن نیازهای جسمی و روحی ساکنان و کل گرایی استفاده کرده و با وجود محدودیت­های ساخت و سازی توانسته بودند خانه­های هماهنگ با محیط و شرایط اقلیمی که پاسخگوی نیازهای آنها بود، را طراحی کنند.

بررسی الگوهای پایداری در خانه­های یزد

      معماری بومی ایران مصداق کاملی از معماری غیرفعال می­باشد، که موانع و مشکلات اقلیمی موجود را با ترفندهای به کاررفته در خود بنا برطرف نموده است؛ که جهت دستیابی به طراحی پایدار درنظرداشتن این انگاره­های سنتی بومی، کارساز خواهد بود. در اینجا به برخی از این موارد که در خانه­های سنتی یزد به کاررفته است، اشاره می­شود:

• بهره­گیری از مصالح ساختمانی همساز با اقلیم(همچون خشت و اندود گل در نما، مخلوط کاهگل و نمک بر روی بام، شفته آهک خاک و ساورج در پی).
• استفاده از مصالح ساختمانی موجود در منطقه به منظور کاهش هزینه­های ناشی از حمل و نقل.
• استفاده از رنگ­های متناسب با طبیعت منطقه(رنگ روشن خشت که باعث انعکاس نور از سطح بنا شده و از ورود آن به فضای داخل جلوگیری می­کند).
• دو لایه ساختن سقف­ها و ایجاد نوعی عایق توسط هوای محبوس بین دو پوسته و کنترل حرارت دریافتی از خورشید.
• فشرده بودن فرم پلان به دلیل وجود طوفان­های شدید همراه با شن و گرمای زیاد در تابستان و سرمای شدید در زمستان، تا سطوح کمتری در مقابل نور خورشید قرار گیرند.
• ساخت خانه­ها با حیاط مرکزی که مهمترین فضا برای تامین نور و تهویه می­باشد. دمای حیاط کمتر از دمای بیرون است و به دلیل وجود درختان انبوه و حوض آب، نسیم خنک و مرطوبی در فضای حیاط ایجاد می­شود.
• ایجاد ایوان که به دلیل عمقی که دارد از تابش مستقیم آفتاب به داخل بنا جلوگیری می­کند و باعث تعدیل هوای داخل ساختمان شده و مانع از ورود برف و باران یا گرد و غبار به داخل فضا می­شود.
• استفاده از ظرفیت حرارتی خاک در زمستان و تابستان در فضاهایی مانند زیرزمین­ها (ایجاد فضاهای تابستانه و زمستانه باتوجه به این نکته که دمای خاک در عمق­های پایینتر از 6 متر، تقریباً پایدار و برابر با میانگین سالانه دمای سطح است).
• ایجاد گودال باغچه به منظور دسترسی به آب­های تحت الارضی و استفاده از خنکای آن درتابستان، و بهره­گیری از خاک گودبرداری شده برای ساخت خشت.
• ساخت سقف­ها به شکل گنبدی که در ساعاتی از روز همیشه قسمتی از آن در سایه قرار می­گیرد و مانع از جذب تمام انرژی خورشید می­شود و به علت برجستگی در معرض وزش نسیم قرار می­گیرد. همینطور نوع تهویه عمودی، با جایگزینی هوای خنک در پایین بنا و صعود هوای گرم به بالا، ایجاد کرده است.
• استفاده از دیوارهایی با ارتفاع بلند و ضخامت زیاد برای مقاومت در برابر تابش خورشید و بادهای موسمی و فصلی و ایجاد نوعی عایق حرارتی و همچنین افزایش سایه­اندازی.
• جهت­گیری مناسب ابنیه باتوجه به حرکت خورشید در آسمان و استفاده بهینه از انرژی گرمایی خورشید در فصول مختلف سال(اعم از قرارگیری ساختمان در سمت جنوبی تا جنوب شرقی، به منظور دریافت بیشترین میزان انرژی در فصل زمستان).
• توجه به جهت تابش خورشید در جانمایی فضاها( به عنوان مثال قرارگیری فضاهای تابستان نشین در جنوب برای استفاده از سایة ایجاد شده و فضاهای زمستان نشین در شمال جهت­ بهره­گیری از تابش آفتاب).
• استفاده از پنجره­های مشبک با شیشه­های رنگی جهت کنترل عمق و میزان تابش آفتاب به داخل ساختمان.
• ساخت آب انبار جهت ذخیره­سازی آب شیرین باتوجه به کمبود آب در نواحی گرم و خشک و ایجاد حوضچه­های شنی جهت تصفیة آب قبل از ورود به مخزن در آب انبارها.
• ایجاد گربه رو ها و کانال­های دود در کف حمام­ها به منظور گرم­کردن آنها و ساخت رادیوتورهای طبیعی.
• ساخت خانه­هایی با طبقات عقب و جلو آمده و ایجاد سایه.
• ایجاد بادشکن در جهت جنوب غربی.
• استفاده از پوشش گیاهی در جنوب و جنوب غربی برای مقابله با باد شدید.
• ایجاد فضای سبز برای حفظ رطوبت محیط و تولید سایه و همچنین ایجاد آرامش روحی و زیبایی بصری(به طورمثال، کاشت گیاهی به نام خرزهره به منظور جلوگیری از تجمع و مزاحمت پشه­ها، کاشت نوعی یونجه به نام اسپست جهت تامین علوفة دام­ها و نابودی حشرات موذی و آفات باغ، همینطور پرورش درخت انار به دلیل سازگاری با محیط).
• ساخت کبوترخانه­ها به منظور تولید غنی ترین و طبیعی­ترین کود برای استفاده در باغ­ها و جالیزها.
• و درنهایت ساختن بادگیر در جهت بادهای مناسب و ممانعت از ورود بادهای مزاحم و عریض نمودن قاعده بادگیر در شهرهایی که باد مطلوب آن دارای گرد و غبار است به منظور کاهش سرعت باد و امکان تصفیه و تخلیه­شدن گرد و غبار در پای بادگیر.

بادگیرها

      یکی از اجزای بناهای بومی ایران در قدیم بادگیرها است که به­عنوان یک سیستم گرمایشی ایستا، تهویة مطبوع را با استفاده از انرژی تجدیدپذیر باد فراهم می­آورد

استفاده از بادگیر در شرایط اقلیمی گرم و خشک یکی از شاهکارهای مهندسی ایرانیان است، ولی با گذشت زمان، قابلیت­های این عنصر نیز کم کم رو به فراموشی نهاده و تنها به عنوان یک عنصر تزیینی به آن نگریسته می­شود

انواع بادگیرها

      بادگیرهای ایران را بطورکلی می­توان به سه دسته تقسیم­بندی کرد: بادگیر­های اردکانی، بادگیرهای کرمانی و بادگیرهای یزدی. بادگیرهای یزدی عموماً چهار طرفه­اند و برای درگیری بیشتر با جریان باد، عموماً با ارتفاع زیاد ساخته می­شوند. این بادگیر­ها از نقطه نظر معماری، پیچیده­ترین و زیباترین نوع بادگیرها در ایران هستند

ساختمان بادگیر: مصالح ساختمانی بادگیرها، عمدتاً خشت خام یا آجر، گل و گچ و چوب شورونه است.چوب شورونه، استحکام بسیار زیاد و مقاومت بالایی در برابر موریانه دارد. ساختمان­ بادگیرها معمولاً از چهاربخش تشکیل شده است: تنوره یا ساقه؛ دهانه- قفسه؛ تیغه­ها و سقف

انواع بادگیرهای یزد، براساس نوع ارتباط با فضاهای مرتبط با آنها

      حوزة مورد مطالعه برای دسته­بندی انواع رابطة فضایی بادگیرها با بخش تابستان­نشین، تعدادی از خانه­های یزد در دوران قاجار و پهلوی که دارای یک یا دو بارگیرند، می­باشد.

برای تعیین نوع رابطه بادگیر با فضاهایی که در ارتباط با آن هستند، بادگیرهای یزد به سه دستة کلی تقسیم­بندی شدند:

1- بادگیرهایی که با فضاهای بسته ارتباط برقرار می­کنند.

2- بادگیرهایی که با فضاهای نیم باز ارتباط دارند.

3- بادگیرهایی که هم با فضای بسته و هم با فضای نیم باز ارتباط برقرار می­کنند(بادگیرهایی که هم با تالار و هم با زیرزمین ارتباط برقرار می­کنند).

بادگیرهای نوع اول به سه زیرشاخنه به شرح ذیل قابل تقسیم هستند:

• بادگیرهایی که در پشت اتاق­های اُرسی قرار دارند.

- بادگیرهایی که با فضای حوضخانه ارتباط برقرار می­کنند.

- بادگیرهایی که با گوشواره تالار مرتبط هستند.

بررسی عملکردی و فرمی بادگیر

کارکرد بادگیرها

      ساخت بادگیرها یکی از مهمترین آثار و شاهکار برجستة مهندسان و معماران ایرانی است که نقش بسیار مهمی در تهویة فضاهای درونی ساختمان، به صورت طبیعی و بدون مصرف انرژی به عهده داشته است. از آنجا که وزش انواع بادهای فصلی و روزانه یکی از ویژگی­های اصلی اقلیمی مناطق کویری ایران به شمار می­آید، بادگیرهای این مناطق نیز در جهت بادهای مطبوع و پرسرعت ساخته می­شدند. عملکرد بادگیر به این صورت است که باد مطلوب را گرفته و آن را به داخل اتاق­های اصلی ساختمان هدایت می­کند و یا باد خنک حیاط را به داخل فضاهای اصلی می­کشاند. بعضی از بادگیرها فقط از طریق جابجایی هوا داخل بنا را خنک می­سازند و برخی دیگر هم از طریق جابجایی و هم از طریق تبخیر عمل سرمایش را انجام می­دهند. در شهر یزد به دلیل خشکی هوا، آب سریعتر تبخیر می­شود و علاوه بر ایجاد برودت در محیط، باعث افزایش رطوبت نسبی محیط نیز می­گردد

      در این خانه­ها استفاده از منابع و انرژی­های طبیعی نظیر باد و خورشید یکی از اصول ساخت و ساز فضایی است. فضاهای باز مرکزی در دل هر تک بنا دستیابی به این اصل را هموار کرده­اند به گونه­ای که بدون استفاده از سوخت­های فسیلی، ساکنان در فصل گرم در برابر گرما حفظ شده و در فصل سرد بیشترین بهره را از انرژی لایزل خورشید ببرند. حیاط مرکزی اصلی­ترین فضای خانه­های کویری است. این خانه­ها از نظر وضعیت استقرار نوعاً در جهت قبله قرار دارند و فضاها حول حیاط مرکزی سازماندهی شده­اند. حیاط با حرکات خورشید هماهنگ است، صفه جنوبی منزلگاه سایه و صفه شمالی شاه­نشین و جایگاه خورشید است. این نوع سازماندهی و جهت­گیری، فضاهای تابستانی و زمستانی را به طور منطقی پیرامون حیاط مرکزی قرار داده است. سازندگان خانه باتوجه به تاثیر گردش خورشید بر جبهه­های مختلف، هر جبهه را به فصلی و ساعتی اختصاص داده­اند. باعنایت به این موضوع، جبهة رو به آفتاب، بخش زمستانی نشین، جبهة پشت به آفتاب، بخش تابستان نشین و جبهة غربی برای ساعاتی از روزهای سرد زمستان درنظرگرفته شده و برای پرهیز از تابش گزندة آفتاب به جبهة شرقی، در بیشتر موارد در این قسمت طاق نما ساخته­اند

      حوض آب در وسط حیاط که ابعاد آن به حداکثر می­رسد انرژی خورشید را در خود ذخیره می­کند و از گرمای تابستان می­کاهد. این حوض، به همراه باغچه­ها، درختان و آسمان بی­کران، طبیعتی محدود اما شاداب را فراهم می­کند. از سویی سازماندهی مرکزی حول فضای باز، نقش بسزایی در کاهش تاثیر باد و شلاق طوفان­های مزاحم کویر و اتلاف حرارتی ناشی از آنها ایفا کرده است.

معایب بادگیرها

       با اینکه بادگیرها یکی از شاهکارهای هنر مهندسی ایرانیان به شمار می­روند، کاستی­هایی نیز دارند که مختصراً به آنها اشاره می­شود:

• در مناطقی که سرعت باد در آنها کافی نیست، بادگیر کارآیی چندانی ندارد.
• دهانه­های بادگیر، محل ورود گرد و غبار، حشرات و گاه پرندگان کوچک به ساختمان بوده است.
• میزان انرژی سرمایی قابل ذخیره در جرم ساختمان بادگیر، به دلیل کم بودن جرم و گرمای مخصوص مصالح ساختمانی که در آن به کارگرفته شده، محدود است و نمی­تواند نیازهای یک روز داغ تابستانی را فراهم کند.
• قسمتی از هوایی که از دهانه­های بادگیر وارد می­شود، از دهانه­های دیگر خارج می­شود و فرصت ورود به داخل ساختمان را پیدا نمی­کند.

نتیجه­گیری

       ساختمان­های سنتی ایران چه در زمینه معماری و چه در زمینه سازه با تکیه بر منابع طبیعی انرژی شکل گرفته است و این بناها به گونه ای طراحی شده اند که حداکثر نور آفتاب را در زمستان و حداکثر سایه را در تابستان جهت استفاده از تهویه طبیعی و با هدف تامین آسایش ساکنین فراهم آورد. ایده حیاط مرکزی در این بناها بر پایه فاکتورهای اقلیمی شکل گرفته و بنابراین مطالعه معماری سنتی در این مناطق برای طراحی اقلیمی و خلق یک معماری پایدار در اقلیم گرم و خشک بسیار ضروری و لازم است. نتیجة نهایی اینکه معماری سنتی ایران در اقلیم گرم و خشک معماری پایدار محسوب می شود و می توان از آن به عنوان الگویی مناسب جهت طراحی در این اقلیم استفاده کرد.