مقدمه

نما در لغت‌نامه دهخدا به صورت ظاهر و آنچه در معرض دید و برابر چشم است و دکوراسیون به عوامل تزئینی و اشیاء لازم در یک صحنه معنا شده است لیکن این دو ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند. در ساختمان­سازی به صورت بیرونی یک بنا نما گفته می­شود و مهم­ترین بخش به شمار می­آید چرا که چارچوب معماری برای دیگر اجزای یک بنا را مشخص می­کند. همان­طور که فضای بیرون یک بنا نیازمند اجرای اصولی، ذوق و سلیقه حاصل از ترواش­های ذهنی یک معمار به همراه دخالت­های قانونمند ضوابط نما است، فضای درونی نیز محتاج ذوق هنری و اشتیاق به زیباسازی است. همه ما انسان­ها در عمق وجودی خود به دنبال آرامش هستیم. دور هم جمع شدن تک تک اعضای خانواده، گفتگوها، صرف وعده غذایی با یکدیگر، تماشای یک برنامه تلویزیونی و دیگر فعالیت­های ساده به انسان کمک می­کند تا از خستگی روزمره جدا شود و خود را برای فردای بهتر آماده سازد. اهمیت طراحی فضای داخلی منزل و محیط کار می­تواند سبب‌ساز افزایش نشاط و ایجاد حس آرامش باشد. همچنین کیفیت فضای ساختمان بسته به دکوراسیون داخلی است.

در لغت­نامه آکسفورد دکوراسیون فضای درونی عبارت است از هماهنگ­سازی طراحی شده برای به جلوه درآوردن رنگ­ها، اثاثیه و سایر اشیاء در یک اتاق یا ساختمان به‌صورت هنرمندانه.

دکوراسیون داخلی حلقه­ای اتصالی بین هنر معماری و طراحی داخلی است. طراح معمار با استفاده از اصول تخصصی معماری داخلی به همراه حس زیبائی شناسی و درک هویتی در داخل و خارج، فضایی را طراحی می­کند که بیانگر خواسته­های مخاطب است. به هم آمیختن هنر با ساختمان‌سازی موضوعی است که در فرهنگ، آداب و رسوم و حتی اقلیم قبل و حال ریشه دارد زیرا تزئینات ساختمان در معماری داخلی و نمای ساختمان و محوطه­سازی­ها اعمال شده و جدا از بحث سلیقه­ای به کاربری فضا و محیطی که در آن واقع شده است نیز پرداخته است.

نماسازی، جلوه بصری شهری

صنعت ساختمان مأمن بسیار گسترده­ای برای ابداعات و نوآوری­های فناوری است. امروزه در شهری مانند تهران با وجود اینکه در صنعت ساختمان پیشرفت­های قابل توجهی صورت گرفته و طرح­هایی به بهره­برداری می­رسد که سال­های گذشته امکان طراحی و ساخت آنها برای ما نبود، ولی متأسفانه اصولی بنیادی و اولیه در ساخت بناهای مسکونی و غیره لحاظ نمی­شود.

هر ساختمان با توجه به مشرف بودن به فضاهای عمومی می­تواند دارای یک الی چهار نما باشد که هر یک از این نماها می­توانند همگن یا ناهمگن باشند. به دلیل عدم فرهنگ مشترک و استفاده از مصالح متفاوت و همچنین مشخص نبودن سبک معماری، نماهای ساختمانی دارای زبان مشترک نیستند و هر نما بیانگر وضعیت اقتصادی سازنده و نوع تفکرات و نگرش او است و معمار بنابر محدودیت­ها به ساخت و طراحی یک اثر می­پردازد.

چگونگی شکل‌گیری نما و عناصر پراهمیت در آن

ازآنجایی‌که در هر ساختمان، نمای آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و یکی از ارکان­های اصلی هر طرحی نمای آن می­باشد، مطالعات نما از هر نظر ضروری است. یکی از بعدهایی که می­شود نما ربا توجه به آن بررسی کرد زیبایی‌شناسی نما می­باشد. درک بهتر زیبایی‌شناسی آن کمک به طراحی بهتر و مفیدتر و سازگارتر با اجتماع و بدنه شهری می­کند. مطالعه دقیق عناصر مؤثر در نما همچون مصالح و شلوغی کمک به فهم زیبایی‌شناسی آن از دیدگاه معماران و غیر معماران و یافتن متغیرهای جدید تأثیرگذار بر آن می­شود.

با دقت به سیمای امروزی شهرها می­توان نتیجه گرفت که عوامل متعددی بر روی شکل­گیری نماها تأثیر می­گذارند که برخی از این عوامل عبارت است از:

• ضوابط و قوانین مربوطه نسبت به طراحی ساختمان­ها
• مقدار ارزشمندی زمین و تأثیر این ارزش بر نوع ساخت
• عدم توجه به پیشینه معماری
• نوگرایی و تقلید ساخت و ساز امروزه
• شیوه ساخت بنا و کاربری مربوطه
• طرز فکر و نوع مصالح مصرفی توسط معمار

فاکتورهای اصلی نمای ساختمان از نظر فنی

• مقاوم در برابر زلزله
• مقاوم در برابر آتش‌سوزی
• عایق بودن از نظر سرما و گرما و صوت
• سبک بودن
• انعطاف‌پذیری در اجرا
• مقاوم در برابر جدا شدن و افتادن نما
• قیمت کلی نما
• سرعت اجرای نما

تقسیم ­بندی معماری بومی و اقلیمی برای اجرای نما

به دلیل قرارگیری نمای هر ساختمان در فضای آزاد، شرایط اقلیمی از جمله تغییرات دما، تغییرات رطوبت، تابش و جریان هوا بر دوام و پایداری نما تأثیرات مثبت و منفی می­گذارند. از این رو با تقسیم­بندی مناطق می­توان نیازهای ساختمان را با اقلیم هماهنگ کرد. تقسیمات اقلیمی جهان شامل چهار دسته گرم و خشک، سرد، معتدل و گرم و مرطوب است که فرم بنا و مصالح استفاده شده در نمای ساختمان در آنها متفاوت هستند.

گرم و خشک

کلیه بناها دارای حیاط مرکزی، بادگیر و فضای سبز هستند. در نماسازی از اتاق­های گنبدی و قوسی شکل استفاده می­شود و همچنین دیوارهای قطور و اتاق­هایی با ارتفاع نسبتاً زیاد طراحی می­شود. پلان­ها فشرده هستند و از مصالحی با ظرفیت حرارتی بالا استفاده می­شود. سطح و تعداد بازشوها کم و نوع رنگ سطوح خارجی معمولاً روشن استفاده می­شود.

سرد

به دلیل بافت متراکم و فشرده، سطوح خارجی بنا به ساختمان مجاور متصل می­شود تا تبادل حرارتی به کمترین حالت خود برسد. دیوارها قطور و بازشوها کوچک هستند. نوع مصالح مصرفی دارای ظرفیت حرارتی بالا و نوع رنگ سطوح خارجی در این نوع نماها، تیره است.

معتدل

چون میزان بارندگی و رطوبت زیاد است در نتیجه نیاز به تهویه و کوران در بنا دیده می­شود. مصالح استفاده شده در نما دارای ظرفیت حرارتی کم و سطوح و تعداد پنجره­ها زیاد است. معمولاً از رنگ­های خاصی در نما استفاده نمی­شود و محدودیت خاصی برای طراحی ندارد.

گرم و مرطوب

بافت نیمه متراکم در این مناطق ­سبب شده است تا علاوه بر امکان جریان هوا به داخل بافت، سایه نیز روی سطوح و نما ایجاد شود. مصالح به کار رفته در این اقلیم دارای ظرفیت حرارتی کم و رنگ سطوح خارجی همانند اقلیم گرم و خشک روشن است.

دکوراسیون داخلی و شکل­گیری سبک­های مختلف قدیم و جدید

تمامی افراد ساعات زیادی از روز را در فضای خالی چه در محیط زندگی و چه در محیط کار سپری می­کنند بنابراین این فضای داخلی است که تأثیر بسیار بالایی بر روحیات و سبک زندگی افراد می­گذارد. همان‌طور که نمای ساختمان می­تواند روحیه افراد ساکن در یک ساختمان را در مورد برانگیختگی قرار دهد، نظم و زیبایی چهره فضای داخل هم در محیط، می­تواند آرامش فکری و تمایل افراد برای حضور داشتن در این فضا را مورد افزایش قرار دهد. زیباسازی نماها سبک متفاوتی در اجرای آنها با توجه به کاربری­ها دارد. برای مثال نماهای مسکونی و اداری با یکدیگر متفاوت هستند امّا بهره­مندی از تکنیک­های زیباسازی داخلی به شیوه­های مختلف از جمله رنگ­بندی، نور پردازی و دکوراسیون دیوارها و سقف­ها یکسان هستند. کیفیت یک فضای ساختمانی با توجه به معماری داخلی نقش می­پذیرد. همچنین تقسیم­بندی فضا، نوع آرایش فضا، رنگ پوششی برای سطوح، جنس سطوح از جمله (کف – سقف- دیوار)، مبلمان داخلی، نور و متریال­های مصرفی همگی تعیین‌کننده زیبائی ظاهری و مقدار مؤثر بودن فضای داخلی هستند.

در معماری گذشته ریزه­کاری­ها و خلاقیت­ها در تزئینات و کاشی­کاری­ها همراه با تناسبات هندسی و رنگ­بندی­های خاص مختص دوره، فضایی دارای ارزش هنری بالا ایجاد می­کرده است. به همین دلیل است که این حرفه ترکیب مهندسی و هنر می­باشد و طراح باید ذهنی منحصر به فرد در سبک­های مختلف داشته باشد. نوستالژی طراحی داخلی در ایران استفاده از اُرسی­های قدیمی، طاقچه‌ها، هشتی­ها و باغچه­ها است امّا حال علاوه بر ابعاد تزئینی خارج از بحث هندسه و همچنین خارج از بحث زیبایی‌شناسی و عملکردی، شخصیت اصلی انسان نیز به ویژگی­های فضا تأثیر می­گذارند که این خود نوعی سبک جدید در معماری فضای درونی است.

نتيجه‌گيري

طراحی نما برای یک ساختمان به دلیل افزایش توقعات و تفاوت سلیقه کارفرمایان و همچنین مجموع رقابت­های بازار مسکن، موردی ضروری است که در معماری باید به آن پرداخته شود. در واقع نمای ساختمان مهم­ترین عنصر زیباسازی بصری و دلیل افزایش عمر ساختمان است. از طرفی عبارت­های معماری داخلی یا طراحی داخلی و دکوراسیون به اشتباه مورد استفاده قرار می­گیرند زیرا در معماری داخلی مقیاس انسانی در ارتباط با فضاهای خصوصی و عمومی نقش بسزایی دارد امّا در دکوراسیون داخلی متخصصین برای طراحی فضاهای داخلی به همراه کاربری و عملکرد بالا نیازمند تخصص ویژه‌ای هستند که از طریق آموزش­های قبلی باید کسب کرده باشند. دکوراسیون داخلی نیز قسمتی بین معماری و دکوراتوری است که هیچ یک بر یکدیگر چیره نیستند. در انتها می­توان گفت طراحی چه در بخش داخلی و چه د بخش خارجی یک ساختمان نیازمند بهره­گیری از دانش معماری و آمیختن آن با هنر، خلاقیت، تجربه و سلیقه است که منجر به ارائه خدمات تخصصی می­شود و این دو بر یکدیگر تأثیرات مثبت و منفی حاصل از انتهای کار را ایجاد می­کنند.